س ـ نیکى به پدر و مادر تا چه حد لازم است؟
ج ـ پدر و مادر در صورتى که عاجز از اراده امور زندگى خود باشند واجب النفقه فرزند هستند و اما حدود احسان به آنها را مى توان از این دو آیه کریمه به ضمیمه روایاتى که در شرح آنها وارد شده فهمید: (وقضى ربک الاّ تعبد و االایّاه و باوالدین احسانا امّا یبلغنّ عند الکبر احدهما اوکلاهما فلاتقل لهما افّ و لاتنهرهما و قل لهما قولاً کریماً و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیراً ـ آیات 23 و 24 از سوره بنى اسرائیل) خلاصه معنى آیات و شرح آن بضمیمه روایات این است ـ اى انسان اگر پدر و مادر نزد تو زندگى کردند تا پیر شدند یا یکى از آنها زندگى کرد و پیر شد یعنى بجائى رسیدند در پیرى که مانند بچه احتیاج به کسى دارند که از آنها تعهّد نماید و به آنها برسد، به آنها (افّ) نگو یعنى کلامى که انزجار از آن فهمیده شود نگو در حدیث وارد شده اگر در مقام چیزى آسان تر از (افّ) و کمتر از آن بود خداوند آن را مى فرمود حاصل این که والدین را به هیچ قلیل و کثیرى آزار نکن و بعضى فرموده اند یعنى اگر خود را به بول و غائط آلوده کردند، استقذار نکن و آنها را پاکیزه کن همانطور که آنها تو را در حالى که طفل بودى از قذارات پاکیزه مى کردند و نیز آنها را با غلظت و فریاد زدن ناراحت نکن و اگر چیزى خواستند مضایقه منما و با آنها به گفتار نرم و لطیف و خوب که متضمّن کرامت و عزت آنها باشد تکلم کن و در تواضع و کوچکى قولى و عملى و محبّت به آنها مبالغه کن همانطور که در زمان کودکى تو، آنها با تو اینگونه رفتار مى کردند و صداى خود را بلند نکن و از آنها تقدّم نگیر و در حقشان چه در حال حیات و چه بعد از مرگشان به طلب رحمت و مغفرت دعا کن در مقابل زحماتى که براى تربیت تو در زمان کودکیت تحمل نموده اند و خداوند در این آیات فرزندان را به احسان به والدین سفارش نموده ولى سفارش فرزندان را به والدین نکرده چون محبّت والدین به فرزند زیاد است و محتاج به سفارش نیست ولى محبّت فرزند به والدین کمتر و محتاج به سفارش است و توصیه نسبت بخصوص حال پیرى والدین براى این است که در دوران پیرى به خاطر ضعفى که دارند و تحمیل به فرزند هستند احتیاجاتشان بیشتر است والاّ در همه احوال(پیرى و قبل از پیرى) باید مورد محبّت فرزندان قرار گیرند در امور مباحه خواست آنها را بر خواست خود مقدّم بدار و تمام آنچه بیان شد مصداق احسان و برّ به والدین است، و در ضمن حدیثى قریب باین مضمون وارد شده که شخصى به خدمت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله مشرف شد و عرض کرد یا آیا بعد از این که پدر و مادرم از دنیا رفتند آیا باز هم من وظیفه اى که در رابطه با آنها بر عهده ام باشد دارم فرمود بلى براى آنها استغفار کن و دوست آنها را اکرام کن. واللّه العالم
س ـ اطاعت از والدین تا کى واجب است؟
ج ـ همیشه واجب است یعنى اگر فرزند پیر هم شده باشد باید از پدر و مادر اطاعت کند.
س ـ حق پدر و مادر در مقابل فرزند چه چیزهایى است؟
ج ـ بر فرزند واجب است پدر و مادر را در غیر آنچه معصیت است اطاعت کند و اگر فرزند هم متمکن است و آنها فقیرند مخارج آنها را بدهد و کارى که موجب اذیّت آنها است هر چند آن کار، فى نفسه جایز باشد انجام ندهد و بعد از مرگ آنها هم فراموششان نکند. والله العالم
س ـ حق یک فرزند به گردن پدر و مادر چه چیزهایى است؟
ج ـ پدر و مادر باید بچه را به آداب دینى تربیت کنند و نام خوب برایش انتخاب کنند و اگر احتیاجات لازم در زندگى براى خوراک و پوشاک و مسکن دارد در حدّ توانایى تأمین کنند. والله العالم
س ـ پدر و مادرم از نماز شب خواندن من اظهار نارضایتى مى کند زیرا بمجرد کوچکترین صدایى از خواب بیدار میشوند و من نمى توانم رضایت آنها را جلب کنم، تکلیف من چیست؟
ج ـ نماز شب عمل بسیار مطلوبى است لکن اگر مستلزم مزاحمت براى پدر و مادر باشد مطلوب نیست، بلى اگر بتوانید طورى عمل کنید که اسباب زحمت آنها نباشد مثلاً محل خواب و وضو گرفتن و انجام نماز را تغییر دهید حتى المقدور نماز شب را ترک نکنید. والله العالم.
س ـ آیا اطاعت امر و حکم پدر شوهر و مادر شوهر مثل حکم شوهر براى عروس، لازم است؟ یا خیر؟
ج ـ اطاعت پدر و مادر شوهر بر عروس لازم نیست. والله العالم
س ـ دخترى که کارمند است و زحمت خانه دارى را هم دارد نمى تواند زود به زود به منزل پدرش برود و پدر هم از این وضع ناراضى است آیا شرعاً معصیتى مرتکب شده است؟
ج ـ چنانچه دختر کوتاهى و مسامحه در رفتن پیش پدر نکند معصیتى نکرده ولى باید سعى کند که بواسطه عذرهاى بى مورد و سرگرمى به امور مادّى خود را از خدمت به پدر و ترضیه خاطر او محروم نکند و در معرض عاق پدر شدن قرار ندهد.
س ـ رفتن به کلاس قرآن براى قرائت صحیح لازم تر است یا اطاعت والدین؟
ج ـ در صورتى که همزمان باشد اطاعت والدین مقدم است بلى اطاعت والدین در ترک واجب یا فعل حرام جائز نیست.
س ـ براى محصلى که نمى تواند در کنار پدر و مادر ادامه تحصیل بدهد و باید نظیر طلاب خارجى از پدر و مادر دور باشد تحصیل بدون رضایت پدر و مادر جایز است یا نه؟
ج ـ اگر تحصیل علوم دینى براى آنها واجب عینى نباشد و پدر و مادر از مسافرت براى تحصیل منع مى کنند و مخالفت آنها موجب اذیت و آزار پدر و مادر مى شود رضایت آنها را تحصیل نمایند. والله العالم.
س ـ آیا رضایت والدین براى شرکت در کلاسهاى ورزشى لازم است؟
ج ـ اگر والدین منع کنند و شرکت واجب نباشد و مخالفت موجب عقوق و اذیت آنها شود شرکت جایز نیست.
س ـ اگر پدر یا مادر به فرزند بگوید که من راضى نیستم که نمازهایت را در خانه بخوانى و باید نمازهایت را در مسجد بخوانى، آیا برفرزند واجب مى شود که در مسجد نماز بخواند؟ اگر در منزل نماز خواند حکم نماز او چیست؟
ج ـ در فرض سئوال، اگر پدر ومادر از مخالفت در موردى که امر مى کنند جدّاً اذیت بشوند، نباید مخالفت کرد. والله العالم
س ـ اگر پدر یا مادر بر فرزند امر کنند که کار مستحبّى را انجام بدهد مثلاً صدقه بدهد یا روزه بگیرد و یا ... آیا این فرزند باید این فرمان را اطاعت کند؟ اگر تمکّن انجام این کار مستحبّ را نداشته باشد وظیفه او چیست؟
ج ـ اگر متمکن نباشد واجب نیست. والله العالم
س ـ اگر پدر و مادر به قصد توهین و تحقیر به فرزندشان ناسزا و فحش بگویند یا اینکه او را کتک بزنند در اینصورت وظیفه فرزند چیست؟ آیا اجازه جواب دادن دارد یا نه؟
ج ـ نباید به پدر و مادر توهین کرد و البته سزاوار نیست پدر و مادر هم بدون دلیل شرعى موجب نارضایتى فرزند را فراهم نمایند و اگر ضرب و شتم به حدى باشد که سرخ یا سیاه یا مجروح شود موجب دیه نیز مى گردد. والله العالم
